کاربرد کلرپرومازین چیست و چه عوارضی دارد؟
کلرپرومازین جزء داروهای ضد جنون است و در اختلالات شدید روانی (سایکوز) مانند اسکیزوفرنی، جنون یا حملات حاد مانیا و به عنوان آرامبخش، رفع سکسکه مقاوم، بی اشتهایی عصبی، میگرن، فشار خون حاملگی، درمان وابستگی به مخدرها و در نوزادان دیستونی گردنی بکار می رود.
مصرف کلرپرومازین برای اسکیزوفرنی
اَشکال دارویی کلرپرومازین
- قرص :25,100mg
- تزریقی :25 mg/ml, 2ml
آمپول کلرپرومازین برای بیماران روانی
موارد مصرف کلرپرومازین:
کلرپرومازین در اختلالات روانی نظیر اسکیزوفرنی، جنون، مانیا و نیز بصورت داروی کمکی در درمان هیجان شدید و اختلالات روانی-حرکتی و نیز به عنوان ضد تهوع و درمان سکسکه شدید و پورفیری بکار می رود.
مقدار مصرف کلرپرومازین:
بزرگسالان:
در اختلالات پسیکوز ، 25-10 میلی گرم 4-2 بار در روز مصرف می شود. مقدار مصرف در صورت نیاز و تحمل بیمار هر 4-3 روز به میزان mg/day50-25 افزایش می یابد. در تهوع و استفراغ، 25-10 میلی گرم هر 6-4 ساعت مصرف می شود که در صورت نیاز و تحمل بیمار افزایش می یابد. قبل از عمل جراحی، 50-25 میلی گرم 3-2 ساعت قبل از جراحی و در درمان سکسکه و پورفیری 50-25 میلی گرم 4-3 بار در روز مصرف می شود.
دوز مصرفی کلرپرومازین برای بزرگسالان و کودکان
کودکان:
در درمان اختلالات پسیکوز ، تهوع و استفراغ در کودکان 6 ماه تا 12 سال،mg/kg0/55 هر 6-4 ساعت مصرف می شود که در صورت نیاز و تحمل بیمار افزایش می یابد. قبل از جراحی، mg/kg0/55، 3-2 ساعت قبل از عمل مصرف می شود.
کلرپرومازین تزریقی:
بزرگسالان
در درمان اختلالات شدید پسیکوز ، 50-25 میلی گرم تزریق عضلانی می شود. مقدار مصرف در صورت نیاز و تحمل بیمار پس از یک ساعت و سپس هر 12-3 ساعت تکرار می شود. در درمان تهوع و استفراغ، ابتدا 25 میلی گرم بصورت مقدار واحد تزریق عضلانی می شود.در صورت تحمل، 50-25 میلی گرم هر 4-3 ساعت تا زمان توقف تهوع تزریق عضلانی می شود. برای پیشگیری از تهوع و استفراغ در حین عمل جراحی ، 5/12 میلی گرم بصورت مقدار واحد تزریق عضلانی می شود. پیش از عمل جراحی نیز مقدار 25-5/12 میلی گرم (2-1 ساعت قبل از عمل) تزریق عضلانی می گردد.
در درمان سکسکه 50-25 میلی گرم 4-3 بار در روز، در درمان پورفیری 25 میلی گرم هر 8-6 ساعت و در درمان کزاز 50-25 میلی گرم 4-3 بار در روز تزریق عضلانی می شود.
آمپول کلرپرومازین برای کودکان و بزرگسالان
کودکان
در درمان اختلالات پسیکوز و تهوع و استفراغ در کودکان 6 ماه تا 12 سال mg/kg0/55 هر 8-6 ساعت تزریق عضلانی می شود. در حین عمل جراحی نیز mg/kg0/275 ( سی 30دقیقه قبل از عمل جراحی )تزریق می گرد. در درمان کزاز در کودکان 6 ماه تا 12 سال mg/kg0/55 هر 8-6 ساعت تزریق عضلانی می گردد.
مکانیسم اثر کلروپرومازین
- آنتاگونیست گیرنده ی D2 دوپامینرژیک در مغز می باشد.
- موجب کاهش آزادسازی هورمونهای هیپوتالاموس و هیپوفیز می گردد.
- همچنین ممکن است سیستم فعالساز شبکیه را سرکوب کند.
کلرپرومازین چگونه روی بدن اثر می گذارد؟
فارماکوکینتیک کلروپرومازین
با مصرف خوراکی، کلرپرومازین، جذبی سریع دارد،اما تحت تأثیر عبور اول کبدی قرار می گیرد.دارو متابولیسم کبدی وسیعی داشته ( بعضی از متابولیت ها فعال هستند) از راه صفرا و ادرار دفع می گردد. پیوند این دارو به پروتئین پلاسما بسیار زیاد است.
موارد منع مصرف کلرپرومازین
- سلامت این دارو در کودکان زیر 6 ماه اثبات نشده است.
- در بیماران با سابقه تشنج، تضعیف مغز استخوان، یا بیماری شدید کبدی با احتیاط مصرف شود.
- هنگامی که دارو به صورت تزریقی مصرف می شود، می تواند باعث افت فشار شود.
- افت فشار وضعیتی به علت بلاک گیرنده آلفا اتفاق می افتد و افراد مسن در این مورد در ریسک بالاتری قرار می گیرند.
- رخوت ناشی از این دارو در بیمارانی که سایکوتیک نیستند به علت ایجاد derealization depersonalization و dysphoria بسیار ناخوشایند است.
- آریتمی های شدید وخطرناک حتی با دوزهای درمانی این داروها نیز اتفاق می افتد.
- دیسکینزی دیررس:میزان شروع آن در افراد مسن 40% می باشد. ایجاد این سندرم با ماهیت برگشت ناپذیر به مدت مصرف دارو و دوز تجمعی آن بستگی دارد و چنانچه زود تشخیص داده شود قابل برگشت می باشد. واکنشهای اکستراپیرامیدال در افراد مسن شایعتر است و در سن بالای 60 سال شیوع آن به بیش از 50% می رسد. پارکینسونیسم دارویی معمولاً اتفاق می افتد و آکاتیژیا شایعترین علامت اکستراپیرامیدال در افراد مسن می باشد. گیجی، اختلال حافظه، رفتارهای سایکوتیک و آژیتاسیون عموماً نتیجه اثرات آنتی کولینرژیک می باشد.
مصرف کلرپرومازین در چه مواردی ممنوع است؟
عوارض جانبی کلرپرومازین
- اعصاب مرکزی :نشانه های اکستراپیرامیدال، دیسکینزی د یررس، رخوت، سودوپارکینسونیسم، خواب آلودگی، سندرم بدخیم نورولپتیک، تشنج.
- قلبی ـ عروقی:کمی فشار خون وضع یتی، تاکیکاردی، تغییرات الکتروکاردیوگرافی (EKG).
- چشم، گوش، حلق و بینی:تاری د ید، تغییرات چشمی، احتقان بینی.
- دستگاه گوارش:خشکی دهان ، یبوست، تهوع.
- کبد:زردی.
- ادراری ـ تناسلی:احتباس ادرار، مهار انزال، بی نظم ی قاعدگی، پریاپیسم.
- خون:لکوپنی گذرا ، آگرانولوسیتوز، ترومبوسیتوپنی، آنمی آپلاستیک، ائوزینوفیلی، آنمی همولیتیک.
- پوست:واکنش های آلرژیک حساسیت به نور خفیف، درد در محل تزریق عضلانی، پیگمانتاسیون پوست، آبسه استریل.
- سایر عوارض:ژن یکوماستی.
- قطع ناگهانی مصرف دارو بعد از درمان طولانی با کلرپرومازین ممکن است موجب بروز گاستریت، تهوع، استفراغ، سرگیجه، و ترمور شود.
کلرپرومازین چه عوارضی دارد؟
مصرف کلرپرومازین در بارداری و شیر دهی:
عبور از جفت ، مصرف در بارداری تنها در برتری منافع بر مضار استفاده از دارو. ورود به شیر مادر و عدم اثبات استفاده بی خطر از دارو در دوران شیردهی
مسمومیت و درمان :
علایم عبارتند از:تضعیف CNS به صورت خواب آلودگی ، خواب عمیق یا کـوما، هـیپوتانسیون ، عوارض اکستراپیرامیدال ، پرفشاری خون ( نادر) آژیتاسیون ، بی قراری ، تشنج ، تب ، هیپرترمی ، هیپوترمی ، واکنشهای اتونومیک ، تغییرات ECG آریتمی های قلبی .
درمان :علامتی – حمایتی . قلیایی کردن پلاسما با بی کربنات سدیم . تاثیر بیتشر شـارکول فـعال هـمراه بـا سوربیتول نسبت به ایجـاد استفراغ یا لاواژ. درمان علایم اکستراپیرامـیدال بـا داروهـای آنـتی پارکینسون ، باربیتوراتها یا دیفن هیدرامین . استفاده از وازوپرسورهایی نظیر نوراپی نفرین و فنیل افرین در صورت ایـجاد هیپوتانسیون و منع مصرف اپی نفرین و دوپامین در این مـوارد. درمـان آریـتمی های بـطنی بـا فنی توئین IV . درمان تشنج با فنوباربیتال یا دیازپام . عدم تاثیر دیالیز در درمان مسمومیت با آنتی سایکوتیکـها.
مسمومیت های ناشی از مصرف کلرپرومازین
اثر بر آزمایشهای تشخیصی
کلرپرومازین در پاسخ آزمونهای ادرار برای پورفیرین، اوروبیلی نوژن ، آمیلاز، 5- هیدروکسی ایندول استیک اسید (5-HIAA) نتایج مثبت کاذب ایجاد می کند. زیرا متابولیت های این دارو موجب نتایج مثبت کاذب می شود.
کلرپرومازین می تواند شمارش ائوزینوفیل و آنزیم های کبدی را افزایش و سطح هموگلوبین و هماتوکریت و شمارش گلبول های سفید، گرانولوسیتها و پلاکتها را کاهش دهد.
تداخلات دارویی کلروپرومازین
- مصرف این دارو همزمان با داروهای ضد آریتمی ، خطر ایجاد آریتمی های بطنی راافزایش می دهد. مصرف کلروپرومازین به همراه ضد افسردگیها، سبب افزایش غلظت پلاسمایی و اثرات ضد موسکارینی آنها خصوصاً انواع سه حلقه ای می گردد.
- کلرپرومازین با اثر داروهای ضد صرع( با کاهش آستانه تشنج) مقابله می نماید. مصرف فنوتیازین ها همراه ترفنادین خطر آریتمی بطنی را افزایش می دهد. پروپرانول غلظت پلاسمایی کلرپرومازین را افزایش می دهد. بروز سندرم آنسفالوپاتیک در تعدادی از بیماران که همزمان لیتیم و داروهای ضد پسیکوز دریافت کرده اند ، گزارش شده است.
- اثرات ضدپارکینسون لوودوپا در صورت مصرف همزمان با این دارو ممکن است مهار شود. مصرف همزمان داروهای کاهندده فشار خون با این دارو ممکن است سبب کاهش شدید فشار خون شود. مصرف همزمان این دارو با ضد تیروئید ، ممکن است خطر بروز آگرانولوسیتوز را افزایش دهد.
تداخلات دارویی مربوط به کلرپرومازین
توجهات پزشکی – پرستاری ، آموزش بیمار – خانواده برای کلرپرومازین :
- کنترل CBC آزمون های عملکرد کبد و کلیه ، چشم ، آنالیز ادرار و ECG بیمار در شروع درمان و به طور مرتب در حین درمان
- امکان مخفی کردن علایم مسمومیت با سایر داروها و علایـم بـیماریهایی نـظیر تومور مغزی ، انسداد روده و سندرم ری و امکان مهار رفلکس سرفه و بروز آسپراسیون مواد استفراغی
- خودداری از مصرف محـلول تزریقی تغییررنگ داده
- پرهیز از تزریق SC دارو و تزریق IM آهسته ، به طور عمقی و در یک عضله بزرگ
- ضرورت رقیق سازی دارو جـهت تـزریق IV (اسـتفاده از مـحلول در سالین )
- کنترل جذب و دفع بیماران بستری
- نـاسازگاری مـحلول تـزریقی کلرپرمازین هیدروکلراید با ترکیبات زیر:آمینوفیلین ، آمفوتریسین ، برخی باربیتوراتها، سوکسینات سدیـم کـلرامـفنیکل ، کلروتیازید سدیم ، سایمتیدین هیدروکلراید، دیمن هیدرینات ، هپارین سدیم ، سولفات مورفین ( در صورتی که حاوی ماده نگهدارنده کرزول باشد) برخی پنی سیلین ها، رانی تیدین هیدروکلراید
- کنترل علایم حـیاتی ، اندازه گیری فشارخون در هر دو دست .
- پرهیز از انجـام کارهایی که نیاز به هوشیاری کامل دارند به ویژه در یک یا دو هفته اول درمان و خودداری از مـصرف الکـل و سـایر سـرکوبگرهای .CNS
- امکـان تغییررنگ ادرار به صورتی یا قهوه ای متمایل به قرمز با مصرف فنوتیازینها
- پرهیز از تـغییر وضـعیت ناگهانی به ویژه در شروع درمان
- مطلع کردن پزشک در صورت بـروز گـلودرد، تب ، راشهای جلدی ، کبودشدگی یا خونریزی غیرطبیعی ، اختلال بینایی و علایم یرقان .
نکاتی دانستنی از مصرف و عوارض کلرپرومازین
توصیه های دارویی کلروپرومازین
1. دوره درمان با این دارو باید کامل شود. این دارو نباید بیش از مقدرا تجویز شده مصرف شود.
2. برای حصول اثرات درمانی، مطلوب ممکن است چند هفته زمان مورد نیاز باشد.
3. در صورتی که یک نوبت مصرف دارو فراموش شود، اگر رژیم درمانی بصورت یک نوبت مصرف در روز باشد، به محض به یاد آوردن در همان روز، نوبت فراموش شده باید مصرف شود. درغیر اینصورت، از مصرف نوبت فراموش شده باید خودداری شود. اگر رژیم درمانی بصورت چند نوبت در روز باشد، به محض به یادآوردن طی یک ساعت ، آن نوبت باید مصرف شود. در غیر این صورت از مصرف نوبت فراموش شده یا دوبرابر کردن مقدار مصرف بعدی باید خودداری گردد.
4. قبل از قطع مصرف دارو، باید به پزشک مراجعه شود. قطع تدریجی مصرف دارو ممکن است ضروری باشد.
5. از مصرف فرآورده های حاوی الکل و سایر داروهای مضعف CNS با این دارو باید خودداری گردد.
ممنوعیت مصرف الکل با کلرپرومازین
6. در صورت نیاز به هرگونه عمل جراحی یا درمان اورژانس، پزشک باید از مصرف این دارو آگاه گردد.
7. هنگام رانندگی یا کار با ماشین آلاتی که نیاز به هوشیاری دارند، باید احتیاط نمود.
8. هنگام برخاستن ناگهانی از حالت خوابیده یا نشسته ، باید احتیاط نمود.
9. هنگام ورزش، در هوای گرم یاهنگام حمام آب گرم، به علت احتمال بروز شوک حرارتی باید احتیاط نمود.
10. این دارو ممکن است سبب بروز خشکی دهان شود. در صورت تداوم خشکی به مدت بیش از دو هفته ، باید به پزشک مراجعه نمود.
11. احتمال بروز حساسیت به نور با مصرف این دارو وجود دارد. استفاده از عینک و لباس محافظت کننده ممکن است ضروری باشد.
12. بیماران سالخورده و ناتوان ممکن است به مقادیر کمتری از دارو نیاز داشته باشند.
مصرف کلرپرومازین در افراد سالمند و پیر
دارو های هم گروه کلروپرومازین
- Fluphenazine
- Perphenazine
- Prochlorperazine
- Trifluoperazine
منبع:نمناک